Kömürlü termik santrallerin baca gazı arıtma tesisi, kül barajı gibi çevre yatırımlarına iki yıl daha erteleme getiren Madde 45 tüm siyasi partilerin ortak önergesi ile Maden Kanunu teklifinden çıkarılarak komisyona geri çekildi. Termik santrallerin bulunduğu illerdeki yerel grupların başlattığı kampanyada 60 binden fazla insanın temiz hava hakkı talebi TBMM’de karşılık buldu.
Temiz Hava Hakkı Platformu’nun ve yasa kapsamındaki santrallerin bulunduğu beş ilden yerel platformların siyasi parti grup başkan vekillerine yönelik başlattığı imza kampanyasına 60 binden fazla kişi katılmış, 12 Şubat günü imzalar, meclisteki tüm siyasi parti grup başkan vekilleri ve bu santrallerin bulunduğu illerin vekilleri ile paylaşılmıştı.
Bugün Meclis Genel Kurulu’nda görüşülen ve yılda 1100 erken ölüme neden olabilecek Madde 45 meclisteki tüm siyasi partilerin verdiği ortak önerge ile geri çekildi.
2013 yılında kömürlü termik santrallerin özelleştirilmesinin ardından, bu santrallerin çevre yatırımlarını tamamlamaları için 2019 yılının sonuna kadar süre tanınmıştı. Bu süre içerisinde santraller, filtre ve baca gazı arıtma sistemleri gibi çevre yatırımlarını yapmadan altı yıl boyunca zehirli gazları doğrudan havaya saldı. Madde 45’in yasa teklifinden geri çekilmesi ile, kirliliğin iki yıl daha devam etmesinin önüne geçildi. Bu sayede Çanakkale, Kahramanmaraş, Karabük, Kütahya, Manisa, Muğla, Sivas, Şırnak ve Zonguldak’ta bulunan en az 10 santral 2019 sonuna kadar tüm çevre yatırımlarını tamamlamak zorunda.
Madde 45 Tekrar Gündeme Gelmesin
Bulundukları bölgede hava kirliliğini ciddi oranda olumsuz etkileyen bu santrallerin çevre yatırımlarını daha fazla ertelemesine müsamaha gösterilmeyecek olmasının hava kirliliği ile mücadelede önemli bir adım olduğunu belirten Türk Tabipler Birliği adına Doç. Dr. Gamze Varol şöyle dedi:
Türk Tabipler Birliği Temsilcisi Doç. Dr. Gamze Varol: “Bu karar bahsi geçen termik santrallerin bulunduğu illerde, başta solunum rahatsızlıkları olmak üzere kanser dahil birçok hastalığın ve erken ölümlerinin önüne geçmek için atılan önemli bir adım. Sağlık, iki yıl daha beklemez dedik, kazandık. Yetkililerin hava kirliliği konusundaki hassasiyetinin devam etmesini ve hava kirliliğine neden olan kaynakların en aza indirilmesini edilmesini istiyoruz.”
TEMA Zonguldak Temsilcisi Berran Aydan “Emeklerimiz boşa gitmediği için çok mutluyuz. Bu mücadelede tüm doğa savunucusu Stk’lar işbirliği içinde çalıştılar. Böylece güçlü bir kamuoyu oluşturuldu. Yaşam hakkımızı, temiz hava hakkımızı savunmak için, Madde 45’in reddedilmesi için imza kampanyamıza destek veren tüm duyarlı kişilere, doğa gönüllülerine, vekillere ve basına teşekkür ederiz.” dedi.
Greenpeace Akdeniz Projeler Sorumlusu Deniz Bayram “Meclis genel kurulu, büyük bir yanlıştan döndü ve belki de Anayasa Mahkemesi’nden, Anayasa’nın 56. Maddesi’nde yer alan Sağlıklı ve Dengeli bir Çevrede Yaşama hakkının ihlali nedeni 3.kez geri dönecek bir 45. Madde düzenlemesini geri çekti. Madde bir daha gündeme gelmesin ve tüm santraller derhal yatırımlarını yaparak, hava kirliliği nedeni ile daha fazla erken ölümün nedeni olmasın.”
THH Platformu İletişim:
Temiz Hava Hakkı Platformu Koordinatörü Buket Atlı
info@temizhavahakki.com, 0533 644 18 89
Röportaj için uzmanlar:
Berran Aydan, TEMA Zonguldak Temsilcisi, +90 542 416 17 26
Gamze Varol, Türk Tabipleri Birliği, varolgamze@gmail.com, 0533 720 30 08
Deniz Bayram, Greenpeace Akdeniz, deniz.bayram@greenpeace.org, 0530 108 01 66
EDİTÖRE NOTLAR
Temiz Hava Hakkı Platformu Hakkında:
Temiz Hava Hakkı Platformu (THH) doğa koruma ve sağlık alanında çalışan 17 Sivil Toplum Kuruluşu’nun bir araya gelmesiyle 2015 Haziran ayında çalışmalarına başlamış ve aynı yıl Ekim ayında kuruluşunu ilan etmiştir. Öncelikle işletmede ve inşaat aşamasında olan kömürlü termik santrallerin yarattığı hava kirliliği ve çevre sorunlarına bağlı olarak halk sağlığını, temiz hava ve çevre hakkını savunmak üzere kurulan Platform’un bileşenleri: Çevre için Hekimler Derneği, Greenpeace Akdeniz, Halk Sağlığı Uzmanları Derneği (HASUDER), İş ve Meslek Hastalıkları Uzmanları Derneği (İMUD), Pratisyen Hekimlik Derneği, Türk Nöroloji Derneği, TEMA Vakfı, Türkiye Solunum Araştırmaları Derneği (TÜSAD), Sağlık ve Çevre Birliği (HEAL), Türk Tabipleri Birliği (TTB), Türk Toraks Derneği (TTD), Yeşil Barış Hukuk Derneği, Yeşil Düşünce Derneği, Yuva Derneği, 350.org, Avrupa İklim Ağı (CAN Europe), WWF-Türkiye.
Sürecin özeti:
1- 2013 yılında, 6446 Sayılı Elektrik Piyasası Kanunu ilk yürürlüğe girdiğinde, yasanın Geçici 8. Maddesi; özelleştirme kapsamına alınan termik santrallerin rehabilitasyon ve filtrasyon sistemi kurmalarının 3 yıl ertelenmesi öngörüldü. İlk olarak 2013 yılında kömürlü termik santrallerin özelleştirilmesinin ardından, bu santrallerin çevre yatırımlarını tamamlamaları için 2018’e kadar süre tanındı.
2- 2014 yılında Anayasa Mahkemesi, Anayasa’nın 56. maddesi gereğince, çevre yatırımlarının bu kadar ertelenmesinin anayasaya aykırı olduğuna karar vererek Geçici 8. Madde’yi iptal etti.
3- 2016 yılında kanunda tekrar düzenleme yapıldı ve çevre yatırımlarının tamamlanması için verilen süre Aralık 2019’a kadar uzatıldı.
4- 2018 yılında dönemin Enerji ve Tabii Kaynakları Bakanı Berat Albayrak, Çan Termik Santrali ziyaretinde, santrallerin çevre için gerekli yatırımları yapması için verilen sürenin 2019 sonunda biteceği ve bir daha böyle bir erteleme olmayacağı sözünü verdi.
5- Bu seferki düzenlemenin diğerlerinden farkı, çevre muafiyeti için süre uzatmayı şarta bağlıyor. Haziran 2019’a kadar yatırımlara ilişkin hazırlıklarını (iş temrin/yatırım planları) tamamlamaları şartıyla Aralık 2021’e kadar süreyi uzatıyor.
Çevre yatırımları eksik olan ve özelleştirilen termik santraller ve illeri:*
Aşağıda listelenen santrallerde baca gazı kükürt giderim tesisi yoktur:
1- Çanakkale / Çan 18 Mart Termik Santrali
2- Şırnak / Silopi Termik Santrali
3- Kahramanmaraş / Afşin Elbistan A Termik Santrali
4- Karabük / Kardemir Termik Santrali
5- Kütahya / Tunçbilek Termik Santrali
6- Kütahya / Seyitömer Termik Santrali
7- Manisa / Soma A Termik Santrali
8- Manisa / Soma B Termik Santrali
9- Sivas / Kangal Termik Santrali (1 ve 2. üniteler)
10- Zonguldak / Çatalağzı Termik Santrali
Şu an kükürt giderimi tesisi olan santraller (Çayırhan (Ankara), Yatağan (Muğla), Yeniköy (Muğla), Kemerköy (Muğla), Orhaneli (Bursa), Afşin Elbistan B (Kahramanmaraş)) ise 2019 Haziran itibariyle geçerli olacak sınır değerleri karşılamamaktadır. Ayrıca birçok santralde toz tutmak için elektrostatik filtre yatırımları yapılmış olmakla beraber tasarım hataları, yakılan kömürün özelliklerinin değişkenliği veya bakım eksikliği/işletme hataları gibi nedenlerden ötürü filtrelerden istenen verimin alınamadığı sıklıkla gündeme gelmektedir.
*Çevre yatırımları eksik olan termik santraller ve illeri kısmındaki bilgiler için MMO çalışmasından yararlanılmıştır:
